Eagle Information in Marathi युरोप, आशिया आणि आफ्रिकेसह जगाच्या इतर भागात आढळणारा गरुड हा एक मोठा शिकारी पक्षी आहे. गरुड दिवसा विलक्षण दृष्टीने शिकार करण्यासाठी प्रख्यात आहेत. सोनेरी गरुड जगभरात आढळणार्‍या सर्वात सामान्य गरुडांपैकी एक आहे आणि तो सामान्यतः लहान सस्तन प्राण्यांची शिकार करतो.
- 1 गरुडांबद्दल आश्चर्यकारक तथ्ये (Amazing Facts about Eagles)
- 2 गरुडांचा अधिवास (Eagle’s Habitat)
- 3 गरुडाचे घरटे (Nest of Eagle)
- 4 गरुडांचा आहार (Diet & Feeding of Eagle)
-
5
भारतात आढळणार्‍या गरुडांचे प्रकार (Types of Eagles found in India)
- 5.1 ग्रेटर स्पॉटेड गरुड (Greater Spotted Eagle)
- 5.2 स्टेप्प गरुड (Steppe Eagle)
- 5.3 गवत गरुड (Tawny Eagle)
- 5.4 काळा गरुड (Black Eagle)
- 5.5 सर्प गरुड (Serpent Eagle)
- 5.6 मत्स्य गरुड (Fish Eagle)
- 5.7 सोनेरी गरुड (Golden Eagle)
- 5.8 बदलता हॉक-गरुड (Changeable Hawk-Eagle)
- 5.9 समुद्री गरुड (Sea Eagle)
- 5.10 बुटेड गरुड (Booted Eagle)
- 6 काय शिकलात?
Eagle Information in Marathi गरुड पक्षी माहिती मराठी
गरुड म्हणजे फक्त मोठ्या आकाराचा बाज असू शकतो असे मानले जाई परंतु नीट तपासणी केल्यास असे आढळले आहे की ते एकमेकांशी संबंधित नाहीत. न्यूझीलंडमध्ये बर्‍याच वर्षांपूर्वी हास्टचे गरुड (Haast’s Eagle) हे सर्वात मोठे गरुड वास्तव्य करत होते आणि ते सर्वात मोठे शिकारी म्हणून ओळखले जात असत.
| किंगडम | अ‍ॅनिमलिया |
| फायलम | कॉरडाटा |
| वर्ग | अ‍ॅव्हिस |
| ऑर्डर | अ‍ॅसिपीट्रिफॉर्म्स |
| कुटुंब | अ‍ॅसीपीट्रीडी |
गरुडांबद्दल आश्चर्यकारक तथ्ये (Amazing Facts about Eagles)
- टकले गरुड (Bald eagles) मुळात टकले नसतात, हे फक्त त्यांचे एक नाव आहे जे त्यांच्या डोक्यावर पांढर्‍या डागाच्या कारणास्तव दिले गेले आहे.
- सोनेरी गरुड बकरी, हरिण, कोल्हा आणि वन्य मांजरींच्या शिकारसाठी प्रसिध्द आहेत.
- गरुडां उंच झाडावर किंवा उंच कड्यांवर आपले घरटे बांधतात.
- गरुडांची दृष्टी अतिशय तीव्र असते.
- गरुडाची बरीच पिल्ले त्यांच्या पहिल्या वाढदिवसापर्यंतही जगू शकत नाहीत.
- मादी आणि नर गरुड हे दोघेही एकसारखेच दिसतात. केवळ एक चतुर्थांश मादी गरुड नर गरुडापेक्षा आकाराने मोठ्या असू शकतात.
- गरुडाच्या सुमारे 60 प्रजाती आहेत आणि त्यांपैकी बहुतेक प्रजाती ह्या युरोप, आशिया आणि आफ्रिका येथे आहेत. गरुडाच्या सुमारे 14 वेगवेगळ्या प्रजाती दक्षिण अमेरिकेत आढळतात.
- गरुड बहुतेकदा कधीही स्थलांतर करत नाहीत, त्यांचा जन्म ज्या ठिकाणी झाला आहे तेथेच त्यांची राहण्याची शक्यता जास्त असते. जेव्हा एखादी जागा फारच उष्ण किंवा थंड झाल्यासारखी भासल्यास त्यांना राहण्यास अस्वस्थ होते तेव्हाच ते स्थलांतर करतात.
- गरुडाला भाग्यवान आणि सुदैवी मानले जाते आणि म्हणून त्याला प्रतिक म्हणून अनेक राष्ट्रांच्या राष्ट्रीय ध्वजामध्ये वापरले गेले आहे.
- 20 व्या शतकाच्या सुरूवातीस दहा हजारपेक्षा जास्त टकल्या गरुडांना (Bald Eagles) मारले गेले होते कारण ते साल्मन मासेमारी उद्योगासाठी धोकादायक मानले गेले होते.
गरुडांचा अधिवास (Eagle’s Habitat)
गरुडांनाही माणसांप्रमाणेच जगण्यासाठी आणि भरभराट होण्यासाठी निरोगी वस्तीची आवश्यकता असते. टकला गरुडांना आपले घरटे बांधण्यासाठी नदी, तलाव आणि नद्यांजवळील जंगलाच्या मोठ्या, अविकसित प्रदेशांची आवश्यकता असते. तद्वतच ते कोणत्याही मानवनिर्मित क्रियाकलाप किंवा विकासापासून 300 ते 1,600 फूट अंतरावर आपले घरटे बांधतात.
उंच आणि कडक परिपक्व शंकूच्या आकाराचे आणि कडक वृक्षाच्छादित झाडेच मोठ्या घरट्यांना आधार देऊ शकतात आणि गरुडांना शिकार करण्यासाठी संरक्षित क्षेत्रे प्रदान करू शकतात. हिवाळ्यातील गरुडे जी येथे घरटे बांधत नाहीत, त्यांना रात्रीच्या वेळी सुरक्षितपणे एकत्र राहण्यासाठी त्याच अबाधित जागेची आवश्यकता आहे. ही अखंड जंगले वायु, पाऊस आणि बर्फापासून गरुडांचे संरक्षण करतात आणि शिकार करण्यासाठी उर्जेची बचत करण्यासाठी त्यांना उबदार व कोरडे वातावरण देतात.
गरुडाचे घरटे (Nest of Eagle)
टकला गरुडाच्या जोड्या जीवन जगण्यासाठी एकत्र येतात आणि बर्‍याच प्रजनन जोड्या अनेक वर्षे एकच घरटे किंवा निवासस्थान वापरतात, कधीकधी तीस किंवा त्याहून अधिक वर्षे या जोड्या एकच घरटे वापरतात. घरटे बनवण्याची क्रिया विशेषत: फेब्रुवारीच्या सुरूवातीस सुरू होते, जेव्हा गरुड नवीन घरटे बांधण्यास किंवा त्यांच्या जुन्या घरट्याची दुरुस्ती करण्यास सुरवात करतात. नर पक्षी घरटे बांधण्यासाठी किंवा देखभाल करण्यासाठी मादींकडे काड्या आणि इतर साहित्य घेऊन येतात.
गरुडांचे घरटे बरेच मोठे असते, साधारणत: किमान पाच ते सहा फूट व्यासाचे आणि तीन किंवा जास्त फूट खोल. प्रत्येक वर्षी जेव्हा गरुड आपले घरटे दुरुस्त करतात तेव्हा ही घरटे अधिक मोठी होतात. ही घरटे साधारणतः व्यासाने नऊ फूट असू शकतात.
गरुडांचा आहार (Diet & Feeding of Eagle)
मासे हे टकला गरुडांचे प्राथमिक खाद्य आहे, परंतु ते इतर प्राणी व पक्षीही खातात. त्यांच्या शिकार केलेल्या प्राण्यांमध्ये प्रामुख्याने जलचर प्राणी आणि गिलहरी, प्रेरी कुत्रे, रॅकोन्स आणि ससे सारख्या लहान सस्तन प्राण्यांचा समावेश असतो. टकला गरुड म्हणजे संधीसाधू शिकारी असतात म्हणजे शिकारीव्यतिरिक्त ते इतर प्राण्यानी केलेल्या शिकारीची चोरीही करतात.
सोनेरी गरुडाच्या आहारामध्ये प्रामुख्याने लहान ते मध्यम आकाराचे सस्तन प्राणी असतात जसे ससा, गिलहरी आणि मार्मोट्स तसेच पक्षी आणि सरपटणारे प्राणी. ते तरुण लांबलचक मृग आणि मेंढ्या यासारख्या मोठ्या सस्तन प्राण्यांची शिकार करतात.
दिवसाला सरासरी गरुडाला ½ ते 1 पौंड अन्नाची आवश्यकता असते. तथापि, गरुडांना दररोज खाण्याची गरज नसते.
भारतात आढळणार्‍या गरुडांचे प्रकार (Types of Eagles found in India)
ग्रेटर स्पॉटेड गरुड (Greater Spotted Eagle)
भारतीय स्पारित गरुड (Indian spotted eagle) हा भारतातील सर्वात मोठा शिकार करणारा पक्षी आहे आणि तो मूळ भारतीय उपखंडात मध्य प्रदेश, दक्षिण ओरिसा आणि नीलगिरिस जिल्ह्यात राहणारा आणि प्रजनन केला जाणारा पक्षी आहे.. भारतीय स्पारित गरुड (Indian spotted eagle), ग्रेटर स्पॉटेड गरुड (Greater spotted eagle) आणि लेसर स्पॉटेड गरुड (Lesser spotted eagle) स्पॉटेड गरुडाच्या तीन प्रसिद्ध प्रजाती आहेत.
स्टेप्प गरुड (Steppe Eagle)
स्टेप्प गरुड अ‍ॅसीपीट्रीडी (Accipitridae) कुटुंबातील सदस्य आहे आणि वाळवंट, अर्ध वाळवंट आणि स्टेप्प (थंड विस्तृत गवताळ प्रदेश) अशा खुल्या कोरड्या वस्तींमध्ये शिकार करणाऱ्या जातींचा एक मोठा पक्षी आहे. स्टेप्प गरुड गवत गरुडापेक्षा (Tawny eagle) जास्त मोठा आणि जास्त गडद असतो.
गवत गरुड (Tawny Eagle)
शिकारी गवत गरुडा एक मोठा पक्षी आहे ज्याचा एकेकाळी प्रवासी स्टेप्प गरुडांशी निकटचा संबंध मानला जात असे. गरुडांच्या अ प्रजातीचे उष्णदेशीय नैऋत्य आशिया ते भारत या भागात प्रजनन केले जाते. या गरुडांना वाळवंट, अर्ध वाळवंट आणि स्टेप्प (थंड विस्तृत गवताळ प्रदेश) यासारख्या खुल्या कोरड्या वस्ती अनुकूल असतात.
काळा गरुड (Black Eagle)
काळा गरुड हा शिकार करणारा मोठा पक्षी आहे जो सस्तन प्राणी आणि पक्ष्यांची विशेषत: त्यांच्या घरट्यांजवळ शिकार करतो. काळा गरुड द्वीपकल्पित भारतातील पूर्व आणि पश्चिम घाटाच्या जंगलात म्हणजे हिमालयातील पायथ्याशी असलेल्या चांगल्या वनक्षेत्र प्रदेशात आढळून येतो.
सर्प गरुड (Serpent Eagle)
सर्प गरुड श्रेणी भारतीय उपखंडात पसरलेली आहे, बहुतेकदा साप आणि सरडे यांची शिकार करण्यात एक विशेषज्ञ असणारा हा गरुड ओल्या गवताळ प्रदेशाजवळ आढळतो. माउंटन सर्प गरुड, अंदमान सर्प गरुड, दक्षिण निकोबार सर्प गरुड आणि क्रेस्टेड सर्प गरुड या गरुडाच्या अ‍ॅसीपीट्रीडी (Accipitridae) कुटुंबातील प्रजाती भारतात आढळतात.
मत्स्य गरुड (Fish Eagle)
पल्लासचा मत्स्य गरुड (Pallas’s fish eagle), राखाडी मत्स्य गरुड (Grey-headed fish eagle) आणि लेसर मत्स्य गरुड (Lesser fish eagle) या मुख्यत्वे भारतीय उपखंडात हिमालय आणि उत्तर भारताच्या पायथ्याशी आढळणार्‍या मत्स्य गरुडाच्या प्रजाती आहेत. भारतीय उपखंडातील जंगलांमध्ये प्रजनन केला जाणारा हा गरुड तलाव, मोठ्या नद्यांवर शिकार करणारा एक गरुड आहे.
सोनेरी गरुड (Golden Eagle)
सोनेरी गरुड सामान्यत: भारताच्या हिमालयीन प्रदेशात आणि उत्तरी गोलार्धात आढळणारा आणि शिकार करणारा सर्वात प्रसिद्ध पक्षी आहे. सोनेरी गरुड हा आशियाई सोनेरी गरुड (Asian golden eagle), हिमालयीन सोनेरी गरुड (Himalayan golden eagle) या नावांनीही ओळखले जातो.
बदलता हॉक-गरुड (Changeable Hawk-Eagle)
बदलता हॉक-गरुडाचे शास्त्रीय नाव निसाएटस सिरहॅटस (Nisaetus cirrhatus) आहे. गरुडाची ही प्रजाती शिकार प्रजातींपैकी एक आहे जो अ‍ॅसिपीट्रीडी (Accipitridae) कुटुंबातील सदस्य आहे. भारतीय उपखंडात, मुख्यतः हिमालयातील आग्नेय किनाऱ्यालगत हॉक-गरुड आढळतात.
समुद्री गरुड (Sea Eagle)
पांढरे उदर असलेला समुद्री गरुड भारतीय उपखंडाच्या किनारपट्टीच्या भागात आढळतात, गरुडांची ही प्रजाती पाण्यालागातच आढळते आणि पाण्यालागातच शिकारही करते. त्यांच्या आहाराचा जवळपास अर्धा भाग मासेच असतात. समुद्री गरुड बहुधा बंगाल उपसागराच्या भागात आढळतात.
बुटेड गरुड (Booted Eagle)
बुटेड गरुड हीराएटस म्हणूनही ओळखला जातो, संपूर्ण आशियामध्ये त्याचे प्रजनन होते. छोट्या गरुडाबरोबरच हा पक्षी विलुप्त झालेल्या हास्टच्या गरुडाच्या (Haast’s eagle) सर्वात जवळच्या जातींपैकी एक आहे.
काय शिकलात?
आज आपण Eagle Information in Marathi गरुड पक्षी माहिती मराठीत पहिली आहे. पोस्ट वाचल्याबद्दल मनापासून धन्यवाद.
